Toen ik bij Ecolab kwam werken, werden mijn ogen geopend voor de wereld van desinfectiemiddelen. Ik besefte al snel dat ik desinfectiemiddelen en het gebruik ervan als vanzelfsprekend had beschouwd. Vooral omdat ik op verschillende locaties merkte dat het schoonmaken en desinfecteren in elke faciliteit 'altijd al op die manier was gedaan'.

De trends op het gebied van omgevingscontrole toonden een mate van controle aan waar iedereen tevreden over was. Een van de woorden die vaak werden gebruikt was 'residuen'. Maar dat betekent verschillende dingen voor verschillende mensen. Voor sommigen kan het een bewijs zijn van productverontreiniging of een bewijs dat er gereinigd en gedesinfecteerd is. Voor anderen wijst het op een gebrek aan controle.

Als lid van een non-profitorganisatie was het een van mijn taken om de conceptversie van Bijlage 1 te herzien toen er in 2017 opmerkingen over verzameld werden. We hebben de Bijlage bekeken vanuit microbiologisch standpunt. We zijn het met veel dingen eens, maar we trekken evengoed dingen in twijfel. Toen trad ik aan bij Ecolab. Leveranciers van desinfectiemiddelen voor cleanrooms zijn ook geïnteresseerd in Bijlage 1. Er is veel literatuur beschikbaar, maar over het algemeen zeggen de meeste leveranciers van desinfectiemiddelen hetzelfde, wat goed nieuws is voor de sector.

Het probleem met residuen

Als fabrikant van desinfectiemiddelen hebben we gezien dat de regelgevers zich steeds meer zorgen maken over de residu's van desinfectiemiddelen nadat ze zijn gebruikt. Het visuele aspect van residu's is altijd al een punt van zorg geweest en er zijn gevallen bekend van farmaceutische bedrijven die worden aangesproken op de aanwezigheid van residuen in de cleanroomomgeving. In rapporten van recente overheidscontroles staan de volgende punten aangehaald.

• Ontoereikende validatie van reinigingsprocedures: 37 waarnemingen
• Ontoereikende validatie van de desinfectiemiddelen: 8 waarnemingen.
• Residuproblemen: 17 waarnemingen

In de conceptversie van de Bijlage wordt, als bijkomende ter revisie voorliggende kritiek, de noodzaak van controle op deze residuen genoemd en wordt bezorgdheid geuit over het mogelijke latente effect van residuen. Dat wordt benadrukt in Sectie 6.5 A en B van de conceptversie van Bijlage 1. Daarin staat dat residuen een barrière kunnen vormen en/of een partikelrisico kunnen inhouden voor het te vervaardigen product.

Dus hier hebben we de Bijlage, waarin wordt verklaard waarom residuen een risico vormen. Ze vormen een fysisch of chemisch besmettingsrisico in het productieproces. Of u nu voor of tegen regelgeving bent, ik vind de verklaring voor het bestaan ervan altijd zeer waardevol.

Er is een nieuwe specifieke verklaring over desinfectiemiddelen, waarin wordt benadrukt dat reinigingsprogramma's residuen van desinfectiemiddelen op een doeltreffende manier moeten verwijderen. Dit sluit aan bij de eisen voor producten met een lage of minimale hoeveelheid residu en geeft duidelijk aan dat het geen acceptabele praktijk meer is dat residuen zich ongecontroleerd op oppervlakken kunnen opstapelen. De aanwezigheid van een residu van desinfectiemiddelen vormt in essentie een risico voor de kwaliteit van het product als een fysisch of chemisch verontreinigingsrisico. Dat is oud nieuws voor de sector. Het is de reden waarom producten zoals alcohol vaak in de buurt van open producten worden gebruikt, omdat ze weinig of geen residu achterlaten.

Samenvattend kan worden gesteld dat een residu, ongeacht of dit afkomstig is van het product, het proces of de desinfectie, een risico inhoudt voor de kwaliteit van het product omdat het een fysisch of chemisch verontreinigingsrisico vormt.

Hoe wordt residu gedefinieerd?

In mijn functie zie ik nog steeds dat bedrijven worstelen met het definiëren van de term residu, wat het risico is en hoe het kan worden weggenomen. En dat brengt me bij mijn laatste punt: hoe wordt residu verwijderd? We moeten in de eerste plaats begrijpen wat residu is voordat we kunnen kijken hoe we het kunnen verwijderen.

We kunnen residuen onderbrengen in twee types, residuen van het productieproces en residuen van het reinigings- en desinfectieproces. Desinfectiemiddelen voor cleanrooms zijn meestal chemicaliën op waterbasis en zijn allemaal goed oplosbaar in water. Het beste oplosmiddel voor een residu van een desinfectiemiddel is dan ook water. Normaal gesproken is dit steriel of gezuiverd, afhankelijk van de locatie en het risico voor de cleanroom. Maar alle goede microbiologen zullen u ook kunnen vertellen dat water dat in cleanrooms wordt gebruikt een ander risico met zich meebrengt, namelijk dat van microbiologische groei. Om dit risico tegen te gaan, wordt vaak een alternatief oplosmiddel gebruikt samen met of ter vervanging van water. Dat zijn de producten met 70% alcohol. Hoewel dit op zich al desinfectiemiddelen zijn, worden ze ook gebruikt om de opstapeling van andere desinfectieresiduen te verminderen, maar dan zonder het hogere microbiologische risico van 'gewoon' water.

Maar hoe zit het met de andere groep uit het productieproces? Ook hier geldt, als de residuvormende verbindingen op waterbasis zijn of fysiek afval zijn, dan kunnen ze met water of alcohol verwijderd worden. Sommige producten zijn echter nogal hardnekkig in de cleanroomomgeving wanneer er water wordt gebruikt om ze te proberen te verwijderen. En dan komen er schoonmaakproducten aan te pas. De oppervlakteactieve eigenschappen van schoonmaakproducten helpen om complexe moleculen af te breken en vergemakkelijken het reinigingsproces. Deze schoonmaakmiddelen laten echter ook een residu achter en moeten dus nog worden gespoeld.

Er wordt momenteel gefocust op hoe residuen gemeten of gedetecteerd moeten worden. Ik zou aanraden om bij het begin te beginnen en eerst inzicht te krijgen in wat uw residu is alvorens naar een dweil en emmer te grijpen.

Ecolab blijft goed onderbouwde wetenschappelijke studies publiceren over de wetenschap achter de verwijdering van desinfectieresiduen. Onlangs presenteerde Ecolab op de Britse jaarlijkse Pharmig-conferentie een open sessie over de verwijdering van desinfectieresiduen en hoe het moet worden aangepakt. De sessie werd bijgewoond door veel mensen uit zowel de farmaceutische sector als door leveranciers van desinfectiemiddelen. Het goede nieuws voor onze sector is dat de leveranciers van desinfectiemiddelen het voorbeeld van Ecolab lijken te volgen. We zien dat verschillende leveranciers van desinfectiemiddelen artikelen publiceren die allemaal dezelfde boodschap bevatten over het verwijderen van residu's. Mijn ervaring is dat wanneer leveranciers op dezelfde golflengte zitten, het probleem bijna is opgelost of dat het risico verminderd is.